De economie wordt niet volledig vrijgelaten in zijn werking. Er zijn toezichthouders die van de wetgever de taak krijgen om toezicht te houden op de naleving van de geldende wetgeving. Deze kunnen bijvoorbeeld beslissen over het verlenen van een vergunning, beleidsregels vastleggen, de naleving van reglementering inspecteren, enz.
Om goed het onderscheid te maken tussen mededingingsautoriteiten die toezicht houden op alle markten van een economie en de bijzondere mededingingsautoriteiten, die in een welbepaalde sector optreden, zoals bijvoorbeeld de elektronische communicatiesector, of de elektriciteitssector, worden deze laatste alleen aangeduid als (markt)toezichthouders of sectorregulatoren.
Mededingingsautoriteiten, die zich niet concentreren op één welbepaalde sector, kunnen optreden tegen gedrag dat heeft plaatsgevonden in het verleden en welke mogelijks een inbreuk uitmaakt op het algemene mededingingsrecht, met als doel om de vrije mededinging te bewaken (ex post). Zo zullen zij bijvoorbeeld optreden tegen ondernemingen die prijsafspraken maken met elkaar om zo de mededinging te beperken. De Belgische mededingingsautoriteit (hierna: “BMA”) is in België belast met het vervolgen van restrictieve mededingingspraktijken (er bestaan in België geen regionale mededingingsautoriteiten). Zij grijpt in op eigen initiatief of na klachten zodra er op een markt sprake is van concurrentievervalsing, ongeacht de activiteit of de status – privé of publiek – van de marktdeelnemers. Hier gaat het om handelingen die ex post, in het verleden dus, gesteld zijn. Zij kan echter ook voor een deel ex ante handelen, met name wanneer er sprake is van een concentratie (fusie/overname) van ondernemingen die onderworpen zijn aan een voorafgaande controle door de BMA om te zien of de concentratie al dan niet toegelaten is. Hierbij kan zij ook een beroep doen op de expertise van sectorregulatoren, zoals het BIPT als het bijvoorbeeld om een concentratie gaat in de elektronische communicatiesector, of in de postsector.
Sectorregulatoren, zoals het BIPT, treden ex ante op op bepaalde markten. Dat wil zeggen dat er bepaalde maatregelen aan bedrijven met een sterke machtspositie opgelegd kunnen worden zonder dat er eerst een concrete overtreding (misbruik van machtspositie of kartelvorming) moet plaatsgevonden hebben. Ze nemen maatregelen om een sector te sturen naar meer concurrentie. Zo kan een regulator zoals het BIPT telecomoperatoren verplichten om onder bepaalde voorwaarden bepaalde diensten of producten op groothandelsniveau, aan andere geïnteresseerde concurrenten te gaan aanbieden. De BMA wordt bij elk ontwerpbesluit van het BIPT betrokken waarbij de BMA nagaat of het ontwerpbesluit conform is aan de doelstellingen van het mededingingsrecht.